شرح جامع آچار (ابزارآلات)

**آچار** یک ابزار دستی است که برای **اعمال گشتاور (نیرو) چرخشی** به منظور سفت کردن (بستن) یا شل کردن (باز کردن) اجزایی مانند پیچ‌ها، مهره‌ها و سایر اتصالات رزوه‌دار طراحی شده است.

این ابزار از ضروری‌ترین وسایل در مکانیک، تأسیسات، ساخت‌وساز، نجاری و کارهای خانگی است.

 ۱. ساختار و عملکرد اصلی

ساختار:** آچارها معمولاً از فولاد مقاوم (اغلب کروم وانادیوم) ساخته می‌شوند تا در برابر فشار و گشتاور بالا مقاومت کنند. آچار از یک دسته برای نگه داشتن و یک سر (دهانه) تشکیل شده که روی سر پیچ یا مهره قرار می‌گیرد.
عملکرد:** هنگام استفاده، دهانه آچار کاملاً روی سطح خارجی پیچ یا مهره قرار گرفته و با اعمال نیرو به دسته، گشتاور لازم برای چرخاندن و سفت یا شل کردن اتصال ایجاد می‌شود.

 ۲. انواع اصلی آچارها (بر اساس دهانه)

آچارها بر اساس شکل دهانه و کاربردشان در مدل‌های بسیار متنوعی تولید می‌شوند. رایج‌ترین انواع آن عبارتند از:

| نوع آچار | ویژگی ظاهری و عملکرد | کاربرد معمول |
| :--- | :--- | :--- |
| **آچار تخت (Open-end Wrench)** | دو دهانه باز به شکل U در دو سر با اندازه‌های متفاوت. | باز و بسته کردن سریع پیچ و مهره‌هایی که فضای کافی اطرافشان وجود دارد. |
| **آچار رینگی (Box-end Wrench)** | دو سر بسته (حلقه‌ای) دندانه‌دار (اغلب ۱۲ یا ۶ پر) با اندازه‌های متفاوت. | اعمال گشتاور بالا بدون لغزش از روی پیچ؛ به دلیل احاطه کامل بر مهره، احتمال آسیب به گوشه‌های مهره کمتر است. |
| **آچار یک سر تخت یک سر رینگی (Combination Wrench)** | یک سر تخت و یک سر رینگی با اندازه یکسان. | پرکاربردترین نوع؛ استفاده از رینگی برای شل کردن اولیه و استفاده از تخت برای چرخش سریع نهایی. |
| **آچار فرانسه (Adjustable Wrench)** | دارای یک فک ثابت و یک فک متحرک که اندازه دهانه آن قابل تنظیم است. | برای کار با پیچ و مهره‌هایی با اندازه‌های نامشخص یا در مواردی که آچار مناسب در دسترس نیست. (نمی‌تواند گشتاور آچار ثابت را تحمل کند). |
| **آچار جغجغه و بکس (Ratchet and Socket)** | آچار جغجغه ابزار اصلی است و سری‌های مختلف (بکس) با اندازه‌های متفاوت روی آن نصب می‌شوند. | امکان سفت و شل کردن پیچ بدون نیاز به جدا کردن آچار از مهره در هر بار چرخش؛ سرعت و کارایی بسیار بالا. |

 ۳. انواع تخصصی آچار

علاوه بر مدل‌های فوق، آچارهای تخصصی دیگری نیز وجود دارند:

* **آچار آلن (Hex Key / Allen Wrench):** ابزاری L شکل با مقطع شش‌ضلعی برای باز و بسته کردن پیچ‌های آلن (پیچ‌هایی که حفره شش‌ضلعی داخلی دارند).
* **آچار ستاره‌ای (Torx Wrench):** برای باز کردن پیچ‌هایی با سر ستاره‌ای شکل که عمدتاً در وسایل الکترونیکی و خودروها استفاده می‌شوند.
* **آچار شمع (Spark Plug Wrench):** یک آچار بکس بلند با دیواره ضخیم برای باز کردن شمع‌های موتور خودرو.
* **آچار گشتاور (Torque Wrench):** برای اعمال گشتاور دقیق و اندازه‌گیری شده (بر حسب نیوتن متر یا پوند فوت) به مهره‌ها، که در مونتاژ قطعات حساس بسیار حیاتی است.

 ۴. اندازه‌گیری آچار

آچارها بر اساس دو سیستم اندازه‌گیری می‌شوند:

1.  **متریک (Metric):** بر اساس میلی‌متر (مانند آچار ۱۰، ۱۲، ۱۹ میلی‌متری). این سیستم در اکثر نقاط جهان رایج است.
2.  **امپریال (SAE):** بر اساس اینچ و کسر اینچ (مانند آچار $\frac{3}{8}$، $\frac{1}{2}$ اینچ). این سیستم بیشتر در ایالات متحده و برخی صنایع قدیمی کاربرد دارد.